T�RK�YE EKONOM� RAPORU

TEVF�K F�KRET CENG�Z

Türkiye dünyan�n belki de en karma��k bölgelerinden birinde konumlanm�� ancak çevre ülkelerin sorunlar�ndan kendi ar�nd�rm�� bir ülke olarak bugünlere gelmi�tir.

Çevresindeki olaylara bak�nca insan biraz karamsarl��a kap�l�yor olsa da Dünya Bankas�’n�n 2014-3, “Türkiye Ekonomi Notu” raporu dikkatle incelendi�inde ekonomik olarak durumun çok da etkilenmedi�i görülmektedir. Böyle bak�nca giri�imcilerin bu olaylardan etkilenerek yat�r�mlar�n� ertelemek yerine hibe desteklerinin de katk�s�yla yeni yat�r�mlar�n� gerçekle�tirmeleri daha do�ru bir yakla��m olacakt�r. Unutulmamal�d�r ki her kriz yeni f�rsatlar� da yarat�r. Yat�r�mc�lara ��k tutaca��n� dü�ündü�üm söz konusu raporun baz� bölümleri a�a��da aktar�lm��t�r.

“�ç talepte bir ivme kayb� olmas�na ra�men, 2014 y�l�n�n ilk çeyre�inde GSYH büyüme oran� direncini korumu�tur.” 2014 y�l�n�n ilk çeyre�inde ekonomi bir önceki y�l�n ayn� çeyre�ine göre yüzde 4,3 büyüdü. Ancak, yava�layan özel sektör talebi ile birlikte, iç talebin büyümeye katk�s� 2013’ün üçüncü çeyre�inde 4,6 yüzde puan ve dördüncü çeyre�inde 6,0 yüzde puan olarak gerçekle�irken, 2014 y�l�n�n ilk çeyre�inde 2,8 yüzde puana dü�tü. Ekonomik büyümeye katk�da bulunan temel etken, AB’deki ekonomik canlanma ve kurdaki de�er kayb� sayesinde artan ihracat olmu�tur. Net ihracat 2013 y�l�n�n tamam�nda büyümeyi 2,3 yüzde puan a�a�� çekerken-, 2014’ün ilk çeyre�inde büyümeye 2,7 yüzde puan katk�da bulunmu�tur. Sonuç olarak, Türkiye ekonomisi tekrar yeniden dengeleme sürecine girmi�tir. H�zl� istihdam art�� devam etti. 2012 y�l�ndaki ekonomik yava�lama i�gücü piyasas�n� gecikmeli olarak etkilemi� ve mevsimsellikten ar�nd�r�lm�� i�sizlik oran� Haziran 2012’de yüzde 8,1 ile rekor düzeyde dü�ük bir seviyede iken Eylül 2013’te yüzde 9,5’e yükselmi�ti. O zamandan bu yana, i�gücüne kat�l�m oran�n�n h�zl� bir �ekilde artarak yüzde 50,4 ile rekor seviyeye ula�mas�na ra�men, i�sizlik oran� istikrarl� bir �ekilde azalarak Mart ay�nda yüzde 9,1’e gerilemi�tir. �stihdam art�� geni� tabanl� olmakla birlikte, in�aat sektöründeki istihdam art�� özellikle h�zl� olmu� ve bir önceki y�la göre neredeyse yüzde 12,4 artm��t�r.

Avrupa Birli�i’ndeki (AB) toparlanma ve kurdaki de�er kayb� sayesinde Türkiye’nin cari aç�� bir nebze azalm��t�r, ancak dengesizlikler halen yüksektir. 2013 y�l�nda cari aç��a GSYH’nin yüzde 1,4’ü oran�nda katk�da bulunan net alt�n sat��lar� için düzeltme yap�ld��nda, 12 ayl�k cari aç�k bir önceki y�l�n ayn� döneminde yüzde 6,7 iken Mart 2014 itibariyle GSYH’�nn yüzde 6,2’sine dü�mü�tür. Mart ay�nda alt�n hariç ihracattaki y�ll�k yüzde 7,2’lik art��n alt�nda yatan temel faktörler AB’deki toparlanma ve reel efektif kurda y�ll�k bazda ya�anan yüzde 6,6’l�k de�er kayb� olmu�tur. K�sa vadeli sermaye giri�leri 2013 y�l�nda cari aç�k finansman�n�n neredeyse yar�s�n� olu�turmu�tu. 2014 y�l�n�n ilk çeyre�inde, finansal piyasadaki çalkant�lar portföy ç�k��lar�na sebep olmu� ve rezervlerden kullan�mlar ile birlikte net hata ve noksan kalemi cari aç�k finansman�n�n büyük bir k�sm�n� olu�turmu�tur. Bu geli�melere ra�men, bankac�l�k sektörü ve �irketler kesiminin borç çevirme oranlar� rahat bir �ekilde yüzde 100’ün üzerinde kalm��t�r. Daha yak�n dönemde, belirsizliklerin azalmas� ve iyile�en küresel beklentiler ile birlikte sermaye giri�leri tekrar ba�lam��t�r. Nisan ay�nda, yabanc� do�rudan yat�r�m giri�leri toparlanarak 3,2 milyar $’a ula�m��, portföy giri�leri 4,2 milyar $ olarak gerçekle�mi� ve döviz rezervleri 2,7 milyar $ artm��t�r.

Olumsuz enflasyon görünümüne ra�men, TCMB May�s ay�nda politika faiz oran�n� 50 baz puan dü�ürmü�tür. Banka politika faiz oran�n� (1 haftal�k repo) dü�ürürken, gecelik borç alma ve borç verme oranlar�n� de�i�tirmeyerek s�ras�yla yüzde 8 ve yüzde 12 olarak sabit tutmu�tur. Bu geli�melerin sonucu olarak, a��rl�kl� ortalama TCMB fonlama maliyeti yüzde 10,2’den yüzde 9,5’e dü�mü�tür. TCMB faiz oran�n� dü�ürmesinin gerekçeleri olarak belirsizliklerdeki azalman�n ve risk primlerindeki dü�ü�ün alt�n� çizmi�tir. Enflasyon beklentilerindeki kötüle�me göz önünde bulunduruldu�unda, TCMB’nin enflasyonu hedeflenen oranlara dü�ürebilmesi için s�k� bir duru� sergilemesi gerekecektir.

Vergi gelirlerindeki dü�ük performans ve büyük reel harcama art��lar� sebebiyle mali sonuçlar biraz kötüle�mi�tir. Bir önceki y�l�n ayn� döneminde 4,3 milyar TL fazla veren merkezi yönetim bütçesi, bu y�l�n ilk be� ay�nda 2,8 milyar TL aç�k vermi�tir; faiz d�� fazla y�ll�k bazda yüzde 15 dü�erek 22,1 milyar TL olarak gerçekle�mi�tir. Y�ll�k bazda reel harcamalar yüzde 6,3 artarken, reel gelirler yüzde 1,9 artm��t�r. Vergi gelirleri reel bazda yüzde 0,6 artm��t�r. Bununla birlikte, istikrarl� büyüme ile birlikte y�lsonu hedeflere ula��labilece�i görünmektedir. Gelirlerin döngüsel yap�s� ve zorunlu harcamalar�n artan a��rl�� mali riskler sunmaya devam etmektedir. Küresel likidite ko�ullar�n�n normalle�mesi ve yeni bir risk yeniden fiyatland�rma turunun d�� finansman� daha pahal� hale getirmesi ile birlikte, orta vadede büyümenin yak�n geçmi�teki ortalamalar�n alt�nda kalmas� beklenmektedir. Baz senaryomuzda, Türkiye daha yüksek bir maliyetle olsa da GSYH’nin yakla��k yüzde 6,0’s� kadar bir cari aç�� finanse edebilecektir. Küresel enerji fiyatlar�nda sadece �l�ml� bir de�i�im varsay�ld��nda, bu aç�k düzeyi orta vadede yüzde 4’e yak�n bir büyüme oran� ile uyumludur. Bu arada, 2016 y�l�na kadar enflasyonun gev�eyerek yüzde 5’lik resmi hedefe inece�i ve kurdaki de�erlenmenin s�n�rlanmas�na yard�mc� olaca�� öngörülmektedir.

Küresel likidite ko�ullar�n�n normalle�mesi ve yeni bir risk yeniden fiyatland�rma turunun d�� finansman� daha pahal� hale getirmesi ile birlikte, orta vadede büyümenin yak�n geçmi�teki ortalamalar�n alt�nda kalmas� beklenmektedir. Baz senaryomuzda, Türkiye daha yüksek bir maliyetle olsa da GSYH’nin yakla��k yüzde 6,0’s� kadar bir cari aç�� finanse edebilecektir. Küresel enerji fiyatlar�nda sadece �l�ml� bir de�i�im varsay�ld��nda, bu aç�k düzeyi orta vadede yüzde 4’e yak�n bir büyüme oran� ile uyumludur. Bu arada, 2016 y�l�na kadar enflasyonun gev�eyerek yüzde 5’lik resmi hedefe inece�i ve kurdaki de�erlenmenin s�n�rlanmas�na yard�mc� olaca�� öngörülmektedir.

Daha h�zl� ve daha sürdürülebilir ekonomik büyüme nihayetinde yat�r�mlar�n ve ekonomik rekabet gücünün artt�r�lmas�na ba�l� olacakt�r. Bunun için, �effafl�� artt�racak, i� ortam�n� iyile�tirecek ve böylelikle yat�r�mc� güvenini yükseltecek yap�sal reformlar kritik öneme sahiptir. Hükümetin son zamanlardaki �effafl�� artt�rmaya yönelik çabalar� ba��ms�z finansal denetim ve yat�r�mc�lar�n korunmas� üzerinde odaklanm��t�r, ancak hukukun üstünlü�ünün ve kamu sektöründe yöneti�imin güçlendirilmesi için ilave ad�mlara ihtiyaç duyulmaktad�r. Orta vadeli yap�sal reformlar Hükümet’in 2014-18 Kalk�nma Plan�nda belirtilmi�tir ve rekabet gücü, kapsay�c�l�k ve sürdürülebilirlik zorluklar� kapsaml� bir �ekilde içermektedir. Ülkenin finansman ihtiyaçlar� ve yabanc� yat�r�m�n getirebilece�i teknolojik geli�im potansiyeli dü�ünüldü�ünde, Türkiye’nin yabanc� do�rudan yat�r�mlar için cazibesini artt�rmaya yönelik çabalara özellikle ihtiyaç duyulmaktad�r. “